Parapety zewnętrzne i wewnętrzne to istotny element wykończenia stolarki okiennej. Nie tylko chronią ściany przed szkodliwym działaniem wody czy innych zjawisk atmosferycznych, ale także stanowią ważną ozdobę zarówno elewacji, jak i wnętrza pomieszczeń, w których co dzień przebywamy.
Decydując się na zakup parapetu, dobrze jest wziąć pod uwagę kilka kryteriów. Przede wszystkim musimy pamiętać, że parapet ma nam służyć przez wiele lat, więc powinien być wykonany z materiału w miarę trwałego. Zasada ta dotyczy w takim samym stopniu podokienników i parapetów wewnętrznych. Wybierając tworzywo, z jakiego mają być wyprodukowane parapety zdobiące nasze okna, trzeba uwzględnić wielkość, kształt, fakturę i kolor owych parapetów. Bowiem estetyka parapetu jest równie ważna, jak jego funkcja użytkowa niezależnie od tego, czy chroni on elewacyjne ściany naszego domu czy wewnętrzne.
Parapety montowane w środku pomieszczenia mogą być wykonywane z mniej trwałych materiałów niż parapety, które mocujemy na zewnątrz, nie są bowiem tak mocno wystawione na szkodliwe działanie zjawisk atmosferycznych. Parapet wewnętrzny wykorzystuje się nie tylko do ochrony ściany przed wilgocią, ale także może być używany jako półka czy blat poszerzający powierzchnię użytkową w kuchni, a nawet miejsce do siedzenia. Wszystkie te możliwe zastosowania powinniśmy zatem uwzględnić, wybierając materiał, z jakiego zakupimy parapety wewnętrzne.
Materiały
Producenci oferują nam parapety wykonane z tańszych i droższych materiałów. Pamiętajmy, że w tym przypadku cena odzwierciedla przede wszystkim trwałość i estetykę tworzywa. Do najtańszych, a co za tym idzie nader często stosowanych, należą parapety wykonane z lastryko, czyli mieszanki betonu z cementem portlandzkim, kolorowym grysem kamiennym i barwnikiem cementowym. Płyty lastrykowe są ciężkie, ale też niezwykle odporne i wytrzymałe. Ich estetyka zyskuje dzięki odpowiedniemu wypolerowaniu i kolorystyce materiału kamiennego.
Bardzo często stosowanym, choć niezbyt tanim, jest parapet wykonany z drewna. Stanowi on doskonałe uzupełnienie kompozycji drewnianej stolarki okiennej, a także innych elementów urządzenia domu wykonanych z drewna, np. schodów czy podłogi. Aby harmonizować z wnętrzem, powinien on być wykonany z tego samego rodzaju drewna, z jakiego wyprodukowano pozostałe elementy. Do produkcji takich parapetów stosuje się różne gatunki drzew. Dzięki współczesnym technologiom impregnującym drewno i podnoszącym jego trwałości coraz częściej do wyrobu parapetów stosuje się obok mocnej dębiny i modrzewia mniej szlachetne sosny, buki i jesiony. Parapety drewniane trzeba dodatkowo zabezpieczyć przed nadmiernym działaniem wilgoci i ciepłego powietrza unoszącego się z grzejnika. Woda i ciepło mogą powodować różnego typu wypaczenia i odkształcenia materiału drewnianego, co obniża wartość estetyczną parapetu. Stosuje się różne metody, by chronić drewno przed szkodliwymi czynnikami. Pokrywa się je na przykład transparentnymi bezbarwnymi lub kolorowymi lakierami, które podkreślają naturalny rysunek drewna, równocześnie uodparniając drewnianą powierzchnię na działanie wody czy zniszczenia mechaniczne, np. zarysowania. Wzmocnienie odporności drewna na szkodliwe działania uzyskuje się już na etapie produkcji. Kiedyś produkowano parapety ze zwykłej oszlifowanej i polakierowanej tarcicy. Obecnie coraz częściej stosuje się drewno wielowarstwowo klejone, które jest bardziej odporne na wypaczenia i odkształcenia. Dodatkowa impregnacja i lakierowanie jeszcze w trakcie produkcji wzmacniają trwałość i odporność parapetu na działanie wody, ciepła czy innych niszczących czynników. Dostępne są parapety drewniane o grubości 3 cm i długości nie przekraczającej 250 cm. Oczywiście istnieje możliwości wykonania parapetu, którego wygląd i parametry oraz wykończenie będą odpowiednio komponowały się zarówno z oknem, jak i z wyglądem całego pomieszczenia.
Obok drewna naturalnym, choć drogim, materiałem, z którego produkuje się parapety jest kamień, najczęściej marmur, rzadziej granit. Kamień naturalny pasuje niemal do każdego miejsca, nie wymaga zatem dodatkowych starań aranżacyjnych. Co więcej, produkcja parapetów marmurowych nie jest produkcją seryjną, lecz na specjalne zamówienie klienta, który ma do dyspozycji szeroką gamę barw i faktur. Może także wybierać między państwami, które dostarczają tego tworzywa. Na rynku dostępny jest marmur polski, włoski, grecki, skandynawski czy indyjski. Dodatkową zaletą, oprócz dużej możliwości wyboru, jest w przypadku marmuru łatwa obróbka. Z reguły nadaje się owalny kształt górnej krawędzi i powstaje wówczas tzw. ćwierćwałek; kształt owalny na obu krawędziach tworzy półwałek. Oprócz wielu zalet marmurowe parapety mają także wady. Nie chodzi tu bynajmniej o wysokie koszty ich produkcji i montażu. Parapety z marmuru, podobnie jak te z drewna, trzeba dodatkowo wzmocnić przed szkodliwym działaniem wody czy uszkodzeniami mechanicznymi. Powierzchnię marmurowego parapetu dodatkowo się poleruje i impregnuje, pokrywając specjalnym płynem konserwującym wchłaniającym zanieczyszczenia.
Oprócz naturalnego kamienia stosuje się także różne postaci kamienia syntetycznego, na przykład nieco tańszy i lżejszy konglomerat marmurowy (polimerobeton), stosowany w seryjnej produkcji. Ten rodzaj kamienia powstaje z połączenia kruszywa marmurowego z żywicą poliestrową. Inny typ kamienia syntetycznego wytwarza się z piasku kwarcowego, mączki dolomitowej, pigmentów oraz żywic poliestrowych. Parapety wykonane z tego tworzywa są nie tylko tańsze i lżejsze, ale bardziej odporne na uszkodzenia niż te z prawdziwego marmuru. Wytwarza się je, wykonując odlew w odpowiednich formach i pokrywając ich powierzchnię żelkotem. Zawarta w żelkocie żywica wpływa na gładkość powierzchni i ułatwia ich późniejszą konserwację. Zazwyczaj ich krawędzie są wyfrezowane i mają owalny kształt. Masa kamienna łatwo poddaje się także dodatkowej obróbce. Parapety wytwarzane z tego materiału można ciąć szlifierką kątową do betonu lub metalu, a nawet wiercić w nich otwory.
Parapety produkowane z kamieni syntetycznych są barwione na różne kolory, co ułatwia dopasowanie podokiennika do wystroju wnętrza mieszkania.
Choć parapety z kamieni syntetycznych mają wiele zalet i są przy tym nieco tańsze niż te wykonywane z prawdziwego kruszcu, to jednak i tak nie należą do najtańszych. Cenowo znacznie od nich odbiegają parapety produkowane z tworzyw sztucznych. Należą do nich różnego rodzaju laminaty produkowane z płyty wiórowej laminowanej dwustronnie warstwą naturalnego drewna lub tworzywa sztucznego. Dostępne są płyty o długości 300 cm i szerokości od 20 do 50 cm. Podobnie jak wyżej opisywane podokienniki drewniane czy marmurowe, mają one frezowane krawędzie przednie. Niewątpliwą zaletą jest możliwość stosowania tego typu parapetu jako osłonki nakładanej na stary podokiennik. Dzięki temu, przy niewielkim nakładzie sił i kosztów, możemy urozmaicić dotychczasowy wygląd mieszkania. Laminaty dostępne są w szerokiej palecie barw, a ponadto często producenci oferują płyty, które kolorystyką i fakturą naśladują naturalne drewno lub kamień. Powierzchnia laminatu najczęściej jest matowa, choć zdarzają się parapety o błyszczącej. Podokiennik wykonany z tego typu materiału jest bardzo trwały i odporny na różnego rodzaju działanie szkodliwych czynników.
Nowością w produkcji parapetów laminowanych jest zastosowanie technologii postformingu, którą coraz częściej wykorzystuje się w obróbce drewna. Różni się ona od klasycznego laminowania tym, że laminowanie płyty wiórowej dekoracyjnymi, termoplastycznymi materiałami warstwowymi przebiega bezspoinowo. Laminat stosowany do produkcji takich parapetów jest odporny na ścieranie i wgniecenia. Dodatkowo spód parapetu pokrywa się papierem przeciwprężnym, który chroni przed odkształcaniem płyty i ponadto zabezpiecza jeszcze przed wilgocią. Ten typ parapetu cechuje także wysoka odporność na temperaturę, działanie pary wodnej, zarysowania i różnego rodzaju zabrudzenia . Trudno je także uszkodzić podczas transportu czy montażu. Dostępne są w różnych kolorach, o powierzchni matowej lub błyszczącej. Krawędzie są zazwyczaj frezowane, zgięte do dołu, co daje optyczne wrażenie masywności parapetu. Możemy spotkać podokienniki postrofmingowe o szerokości od 25 do 60 cm, długości do 420 cm i grubości 0,28 cm. Przy tak wielu zaletach jedną z nielicznych wad jest trudność w ładnym i trwałym wykończeniu krawędzi.
Inną techniką wykorzystywaną w produkcji tego typu parapetów jest laminowanie i spiekanie. Na początku laminuje się płytę drewnopodobną, a następnie spieka się z nią laminat. Wzory, faktura i kolory powierzchni są prawie takie same jak w przypadku zwykłych laminowanych parapetów. Są także tak samo trwałe i odporne na uszkodzenia, a przy tym lekkie. Spieczenie laminatu z płytą wiórową wzmacnia również wodoodporność parapetu. Dlatego też bardzo często są one stosowane w pomieszczeniach, gdzie mamy kontakt z wodą, tj. łazienkach czy kuchniach. W tych pomieszczeniach także niejednokrotnie stosuje się parapety powlekane melaminą. Płytę parapetową wewnątrz wypełnia plastik i drewno, a powierzchnię zewnętrzną pokrywa folia melaminowa, która jest ogniotrwała i odporna na zarysowania. Tego typu parapety są dostępne w kilku kolorach i wzorach, czasem imitujących kamień lub drewno. W kuchni i łazience często też mogą się pojawić parapety z płytek ceramicznych. Są łatwe do konserwacji i dobrze się komponują z wykończeniem całości pomieszczenia. Szczelina między parapetem a oknem powinna być wypełniona materiałem o trwałej elastyczności, zwiększającym trwałość parapetu.
Niezwykle popularnym tworzywem, z którego produkuje się parapety jest plastik. Parapety plastikowe wykonuje się z twardego PCV. Stanowią doskonałe uzupełnienie okien wykonanych z tego samego materiału. Komorowa struktura wzmacnia ich wytrzymałość i sztywność. Powierzchnia parapetu jest powlekana dekoracyjną folią lub laminatem, który może imitować marmur albo być pokolorowany. Istnieje szeroka paleta barw, które mogą pomóc dopasować parapet i do okna i do wystroju wnętrza. Ponadto folia pełni funkcję nie tylko estetyczną, ale także wzmacnia odporność powierzchni parapetu na szkodliwe działanie wilgoci oraz uszkodzenia mechaniczne. Dodatkowe zalety parapetów PCV to łatwy montaż, duża odporność na działanie światła i promieni UV, doskonała izolacja termiczna, recycling, łatwa konserwacja. Niewątpliwą wadą tego rodzaju podokienników jest wrażliwość na wysoką temperaturę. Nadmierne działanie ciepła może prowadzić do odkształcenia, powstawania fałd płyty parapetowej. Z tego względu montując parapet z PCV, należy zachować odległość minimum 15 cm od grzejnika.
Do najmniej znanych, choć ostatnio coraz bardziej popularnych materiałów, z których produkuje się parapety, należy akryl. Parapety akrylowe wykonuje się z masy zawierającej wypełniacze mineralne oraz akryl. Dostępne są parapety o powierzchniach matowej, półmatowej lub błyszczącej w szerokiej gamie barw. Akryl nie jest materiałem dość odpornym na uszkodzenia mechaniczne. Jest jednak na tyle twardy i jednorodny, że wszelkiego typu uszczerbek można zeszlifować. Ponadto parapety akrylowe nie zmieniają faktury i barwy pod wpływem środków chemicznych. Jednak za ich największą zaletę uważa się możliwość łączenia płyt tak, by sprawiały wrażenie jednolitej powierzchni.
Montaż
Na koniec, po tym krótkim przeglądzie materiałów i ich specyfiki, warto zapoznać się z kilkoma uwagami na temat zakładania parapetów. Mimo że w niektórych przypadkach materiał, z jakiego jest wykonany parapet, wymaga specjalnego montażu, to jednak zakładając podokiennik, trzeba wziąć pod uwagę kilka zasad ogólnych, które obowiązują niezależnie od rodzaju materiału. Po pierwsze, montując parapet wewnętrzny musimy mu zapewnić stabilne zamocowanie, chroni on nie tylko ściany, ale bardzo często wykorzystuje się go jako półkę, kładąc się na nim przedmioty o różnym ciężarze. Po drugie, jeśli mamy do czynienia z parapetem, który wystaje poza ścianę więcej niż jedna trzecia swojej długości, to trzeba zastosować dodatkowe wsporniki metalowe lub drewniane mocowane śrubami i wkrętami. Po trzecie, musimy zachować odpowiednią odległość od grzejnika - co najmniej 15 cm, a dla parapetu z materiału piankowego odległość ta wynosi 20 cm. Jeśli montujemy parapet nad grzejnikiem konwektorowym, to trzeba umieścić go tak, by nie zasłaniał jego wylotów, a więc parapet nie może wystawać więcej niż 2-3cm poza ścianę. Po czwarte, musimy się liczyć z wystąpieniem zjawiska mostka termicznego. Do miejscowego obniżenia izolacyjności cieplnej dochodzi, gdy w wyniku nieprawidłowego montażu parapetu zewnętrznego i wewnętrznego między nimi pojawia się szczelina. Najczęstszym błędem wywołującym obniżenie izolacyjności jest zbyt głębokie wsunięcie parapetu wewnętrznego pod ościeżnicę. Nieodpowiedni montaż powoduje, że zimą temperatura podokiennika wewnętrznego znacznie się obniża. By przywrócić prawidłowy stan rzeczy, należy zatem wsunąć parapet wewnętrzny na głębokość nie większą niż 1,5 cm, wypełniając szczelinę materiałem termoizolacyjnym, na przykład doskonale sprawdzającą się w tych warunkach taśmą ze spienionego polietylenu. W przepadku okien z PCV często unika się błędu mostka termicznego, ponieważ producenci okien z tego tworzywa stosują dodatkowe profile wstawiane pod ościeżnicę. Rolę takiego profilu niejednokrotnie przejmuje parapet, który od spodu z łatwością można połączyć z ościeżnicą. Problem ten znika również w przypadku parapetów drewnianych, do montażu których stosuje się często rozprężoną piankę poliuretanową, która po wyciśnięciu ze specjalnego pistoletu zwiększa swoją objętość i szybko twardnieje, co umożliwia łatwe usuwanie jej nadmiaru. Bardzo mocne połączenie możemy uzyskać, stosując pianki dwuskładnikowe. W wypadku, kiedy parapetu nie umieszcza się głęboko w ścianie i nie podsuwa pod ościeżnicę, wystarczy użyć uniwersalnego kleju montażowego.
Duży wybór materiałów, z których produkuje się parapety, ich różnorodna kolorystyka i faktura, może sprawić, że decyzja o dobraniu odpowiedniego podokiennika może okazać się naprawdę trudna. Decydując się na zakup i montaż parapetu do naszego domu, kierujmy się zatem dwiema podstawowymi zasadami - zdrowym rozsądkiem i dobrym gustem.
